ผีตาแฮก ผู้ปกปักษ์ดูแลท้องนาของชาวอีสาน

ผีตาแฮก เฝ้าท้องไร่ ท้องนา ดูแลพืชผลให้อุดมสมบูรณ์ของชาวอีสาน

ในครั้งอดีต เมื่อชาวบ้านในภาคตะวันออกเฉียงเหนือหรือภาคอีสาน ได้เข้าจับจองพื้นที่ หักร้างถางพง เปลี่ยนผืนป่าให้กลายมาเป็นที่นาสถานที่ทำจริง ตามความเชื่อก็จะมีการทำ “พิธีเชิญผีตาแฮกหนึ่งตน” มาทำหน้าที่เป็นผู้เฝ้ารักษาที่นาและต้นกล้า แม้ว่า ณ ปัจจุบันความเชื่อเกี่ยวกับผีตาแฮกอาจไม่ค่อยมีการกล่าวถึงสักเท่าใดนัก แต่ก็นับว่าเป็นหนึ่งในเรื่องราวของภูตผีที่มีความสัมพันธ์กับประเพณีการใช้ชีวิตของคนไทย ที่ควรรู้จักเอาไว้ไม่ให้ลืมเลือน...

ผีตาแฮก หรือ ผีตาแฮด

ภาพจาก : http://kimsonnarin.blogspot.com

ผีตาแฮก หรือ ผีตาแฮด เป็น “ผีดี” ที่ทำหน้าที่ช่วยเหลือดูแลปกปักรักษาพืชสวน ไร่นาของเกษตรกร นอกจากนี้ยังช่วยดลบันดาลให้ต้นข้าวเจริญงอกงาม มีความอุดมสมบูรณ์มากขึ้น ทำให้ชาวนาสามารถเก็บเกี่ยวพืชผลได้อย่างดีมากยิ่งขึ้น ความเชื่อดังกล่าวทำให้บริเวณไร่นามักที่จะมีสถานที่พักสถิตของผีตาแฮก โดยอาจมีลักษณะเป็นกระท่อมขนาดเล็ก หรือเสาที่มีสัญลักษณ์บ่งบอก และในบางแห่งอาจมีการล้อมรั้วบริเวณที่ว่างเอาไว้ เพื่อให้คนอื่นทราบว่าบริเวณดังกล่าวเป็นที่อยู่ของผีตาแฮกที่ควรให้ความเคารพ

ตำนานตาแฮก

ตาแฮก เป็นนิทานพื้นบ้านของชาวอีสาน โดยมีเรื่องราวเกี่ยวกับบุตรขายกุฎุมพี (ผู้มั่งมี) เมื่อบิดาได้เสียชีวิตก็หลงเหลือทรัพย์สินเอาไว้เป็นจำนวนมาก ฝ่ายมารดาก็ได้เลือกบุตรีของตระกูลที่ทัดเทียมกันมาเป็นภรรยา แต่อยู่กินกันมานานก็ไม่มีบุตรสืบสกุล มารดาจึงไปขอหญิงอื่นมาให้เป็นภรรยาอีกจนกระทั่งภรรยาน้อยตั้งครรภ์ โดยหารู้ไม่ว่าภรรยาหลวงภายนอกแสร้งทำเป็นรักใคร่กับภรรยาน้อยดีที่จริงแล้วผูกใจอาฆาตเป็นอย่างมาก และแอบทำยาแท้งลูกให้ภรรยาน้อยดื่มกินจนเสียลูกในครรภ์ไปสองคน เมื่อท้องลูกคนที่สามภรรยาน้อยจึงหนีไปอาศัยกับบิดามารดาแต่ไม่วายถูกภรรยาหลวงสั่งคนนำยาให้กินจนตายทั้งกลม เป็นผลทำให้ภรรยาน้อยผุกจิตอาฆาตเป็นอย่างมาก และเมื่อสามีทราบความจริงก็โกรธมากจนฆ่าภรรยาหลวง ทำให้ภรรยาหลวงผูกจิตอาฆาตภรรยาน้อยเช่นกัน

ชาติต่อมาภรรยาน้อยเกิดเป็นแมว ภรรยาหลวงเกิดเป็นแม่ไก่ เมื่อแม่ไก่ออกไข่ แมวก็จะมากินไข่ทุกครั้ง ก่อนที่ครั้งสุดท้ายจะกินแม่ไก่ไปด้วย และกลายมาเป็นการผูกอาฆาตกันอย่างไม่มีที่สิ้นสุด เมื่อถึงคราวภรรยาน้อยเกิดเป็นมนุษย์ ภรรยาหลวงเกิดเป็นนางยักษ์ พระพุทธองค์ทรงโปรดให้ละเว้นให้นางยักษ์ไปอยู่ที่ปลายนา นางยักษ์ที่ทรงภูมิเรื่องฟ้าฝนจึงช่วยให้การทำนาได้ผลดี นำมาซึ่งพิธีเลี้ยงนาผืนแรงของนางที่เรียกกันว่า “เลี้ยงตาแฮก”

ช่วงเวลาที่เหมาะสมในการเซ่นไหวผีตาแฮก

โดยทั่วไปแล้วเกษตรกรมักทำการเซ่นไหว้ผีตาแฮกปีละ 2 ครั้ง ในช่วงก่อนลงมือไถนา ปักดำและหลังจากการเก็บเกี่ยวพืชผลเป็นที่เรียบร้อยแล้ว ส่วนใหญ่แล้วชาวอีสานจะทำการไหว้ผีตาแฮกในบุญเดือนหก หลังจากที่จัดบุญบั้งไฟและบุญเดือนสิบ หรือบุญข้าวสากหรือสลากภัต

สิ่งของสำหรับการเซ่นไหว้ผีตาแฮก

สำหรับสิ่งของที่ได้รับความนิยมนำมาใช้เป็นเครื่องเซ่นไหว้ของผีตาแฮก มักมีรายการดังต่อไปนี้
เหล้า 1 ขวด (*หรือเหล้าขาว)
ไก่ตุ้มสุก (พร้อมเครื่องใน) 1 ตัว
ข้าวดำ ข้าวแดง
ปลาร้า
ดอกไม้ ธูป เทียน หมาก พลู บุหรี่
น้ำ 1 ขวด
แก้ว 2 ใบ
กระติกข้าวเหนียว 1 อัน

***หากพิธีเซ่นไหว้ผีตาแฮกขึ้นในช่วงหลังจากเก็บเกี่ยวจะต้องทำการแบ่งข้าวที่เก็บเกี่ยว 4 เกวียน (เกวียนจำลองขนาดเล็ก) ให้กับผีตาแฮกเป็นประจำทุกปีอีกด้วย

พิธีกรรมเซ่นไหว้ผีตาแฮก

เตรียมสิ่งของสำหรับการเลี้ยงผีตาแฮกให้ครบถ้วน
นำเครื่องเซ่นไหวใส่ในตะกร้า จากนั้นนำไปวางเอาไว้ ณ ที่อยู่ของผีตาแฮก
จัดแต่งสำรับของเซ่นไหว้ใส่ถาด เปิดฝาขวดเหล้าและฝากระติบข้าวเหนียว
รินน้ำเปล่าใส่แก้ว 1 ใบ และแก้วอีกใบรินเหล้า
ทำการจุดเทียน และนำสำรับถาดอาหารวางเอาไว้ที่อยู่ของผีตาแฮก
กล่าวคำเชิญชวนให้ผีตาแฮกออกมาทำการรับ หรือมาทานของเซ่นไหว้
หากทำพิธีในช่วงก่อนดำนา ขอให้ผีตาแฮก ช่วยดลบันดาลให้ข้าวกล้าในนาให้อุดมสมบูรณ์ หากเป็นการทำพิธีหลังจากที่เก็บเกี่ยวเสร็จสิ้นแล้ว ให้กล่าวขอบคุณผีตาแฮกที่ช่วยให้การทำนาสำเร็จได้ด้วยดี
ทิ้งสำรับเอาไว้พักหนึ่ง จากนั้นค่อยเก็บสำรับและนำไปเลี้ยงคนในครอบครัว เป็นอันเสร็จพิธี

บทสรุปส่งท้าย: ผีตาแฮกกับความเชื่อและความสบายใจของชาวอีสาน

ผีตาแฮก เป็นหนึ่งในประเพณีและพิธีกรรมความเชื่อที่ชาวอีสานให้ความเคารพ และเมื่อแล้วส่งผลที่ดีให้กับจิตใจ ช่วยทำให้เกิดความสบายใจมากขึ้นว่าเมื่อทำแล้วพืชผล พืชไร่ จะได้รับการดูแลรักษาให้มีความอุดมสมบูรณ์เหมาะสมมากยิ่งขึ้นกว่าเดิม ซึ่งให้ผลทางจิตวิทยาที่ดีในการสร้างแรงบวกในการทำไร่ ทำนา ในอดีตได้เป็นอย่างดี...