ชาวอีสานกับความเชื่อเรื่องผีฟ้าพญาแถน
ภาพจาก : www.pinterest.ph
ชาวอีสาน... มีความเชื่อและผูกพันกับผีเป็นอย่างมาก เพราะเชื่อกันว่าเหตุการณ์แปลกประหลาด และภัยพิบัติทางธรรมชาติ ล้วนแล้วแต่เกิดขึ้นมาจากความไม่พอใจของผีสางเทวดา ความเชื่อดังกล่าวทำให้เกิดการจัดพิธีบวงสรวงบูชากราบไหว้ผี และเมื่อทำเช่นนั้นก็จะส่งผลทำให้เหตุการณ์แปลกประหลาดบรรเทาลงอย่างน่าประหลาดใจ จนทำให้ความเชื่อในการรับถือบูชาผีเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งในชีวิตประจำวัน และกลายมาเป็นประเพณีที่สืบทอดกันต่อมาอย่างยาวนาน
ความเชื่อเรื่องผีแถน พญาแถน หรือผีฟ้า
ผีแถน พญาแถน หรือผีฟ้า... เป็นหนึ่งในความเชื่อของชาวอีสานและชาวลาว ว่าเป็นผีที่มีฐานะมากกว่าวิญญาณธรรมดาทั่วไปโดยสามารถจัดอยู่ในระดับเดียวกับเทวดา ผีประเภทนี้จะมีฤทธิ์เดชมาก สามารถช่วยดับความทุกข์ของผู้คนหรือช่วยทำลายล้างอุปสรรคทั้งมวลตามที่ร้องขอได้ รวมไปถึงช่วยรักษาเจ็บป่วยของคนที่เกิดจากการละเมิดต่อผีหรือละเมิดต่อบรรพบุรุษ นอกจากนี้ยังเชื่อกันอีกว่า ผีแถนสามารถกำหนดการเกิดและตายของมนุษย์ได้ ทำให้เกิดประเพณีบวงสรวงบูชาผีแถน เพื่อขอให้ดูแลรักษาปกปักคนในชุมชนและคนป่วยให้อยู่เย็นเป็นสุข
ระดับชั้นของผีแถน ผีฟ้า
ภาพจาก : e-shann.com
โดยผีแถนจะมีระดับชั้นที่แตกต่างกันออกไป แต่ที่มีศักดิ์มากที่สุดจะถูกเรียกว่า “แถนหลวง” เชื่อว่าที่จริงแล้วคือพระอินทร์ หากต้องการร้องขอสิ่งใดจากผีแถนหลวงเชื่อว่าจะต้องใช้ “กลองกิ่ง” ซึ่งเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่สืบทอดกันมาของสายตระกูลผู้สืบด้ำแถนผีฟ้า เมื่อเสียงกลองลั่นถึงหูผีแถนหลวงผู้ตีก็จะสามารถขอสิ่งใดก็ได้ แต่โดยทั่วไปแล้วมักที่จะทำการตีก่อนออกเดินทางเพื่อขอให้ผีแถนหลวงช่วยคุ้มครองรักษาให้การเดินทางปลอดภัย
การร่ายรำบวงสรวงผีแถน หรือผีฟ้า
ภาพจาก : www.youtube.com
ในการอัญเชิญผีแถนมาสิงสถิตในร่างของคนทรงนั้น จะต้องมีองค์ประกอบที่สำคัญในการประกอบพิธีทั้ง 5 ส่วน ดังต่อไปนี้
1.หมอลำ
หมอลำ หรือร่างทรงทำหน้าที่เป็นร่างทรงของผีแถนจะเป็นผู้หญิงเสมอและถูกเรียกว่า “ผีแถนนางเทียน” หรือผีฟ้านางเทียน ต้องเป็นผู้ที่สืบเชื้อสายมาจากกลุ่มหมอลำเท่านั้น (*ในบางพื้นที่เชื่อกันว่าผีแถนสามารถเข้าสิงคนที่เหมาะสมได้ทุกเพศทุกวัย)
2.หมอแคน หรือหม้อม้า
ผู้ที่ทำหน้าที่เป็นหมอแคนจะต้องมีประสบการณ์ในการเป่าแคนเป็นอย่างดี เพราะการประกอบพิธีบวงสรวงผีแถนต้องใช้เวลาที่นาน ทำให้ต้องมีการเป่าเพื่อขับขานบทเพลงเป็นจังหวะให้กับหมอลำอยู่ตลอดเวลาไม่ให้ขาดตกบกพร่อง
3.ผู้ป่วย
ผู้ป่วยที่ต้องการรับการรักษาช่วยเหลือจากผีแถน จำเป็นที่จะต้องแต่งกายตามที่กำหนดเอาไว้ตั้งแต่โบราณ คือ ต้องมีผ้าไหมหรือผ้าขาวม้าพาดบ่า ทัดหูด้วยดอกมะละกอที่ถักร้อยเป็นพวง ซึ่งผู้ป่วยสามารถที่จะเข้าไปทำการฟ้อนร่ายรำร่วมกับหมอลำในขณะที่ทำการประกอบพิธีได้เช่นกัน
4.สำรับเครื่องคาย
เครื่องคาย เป็นสื่อกลางระหว่างมนุษย์กับวิญญาณ มักเป็นสิ่งของที่ใช้ในการอัญเชิญครูบาอาจารย์ผู้ล่วงลับให้กลับมาช่วยเหลือรักษาผู้ป่วย ในสำรับมักประกอบด้วย บายศรีหมากเบ็ง 1 ต้น เหล้า ไข่ ขันห้า ผ้าแพรวา เงินค่ายกครู (*ส่วนใหญ่แล้วประมาณ 4-6 บาท หรือ 1 ตำลึง)
5.ถาดหรือตะกร้าเครื่องผ้า
ประกอบด้วยผ้าซิ่น ผ้าแพรหรือผ้าฝ้าย วางอยู่คู่กับสำรับเครื่องคาย หากผู้ป่วยเป็นผู้ชาย ผู้ทำพิธีจะทำการสวมผ้าซิ่นทับผ้าที่สวมอยู่ หากผู้ป่วยเป็นผู้หญิงก็จะทำการสวมผ้าแพรหรือผ้าฝ้าย
การประกอบพิธีกรรมบวงสรวงผีแถน ผีฟ้า
ภาพจาก : www.youtube.com
การร่ายรำบวงสรวงผีฟ้าพญาแถนจะต้องทำที่เรือนของผู้ป่วย โดยมีญาติและบริวารของหมอลำอยู่ด้วย (*บริวารของหมอลำคือ ผู้คนที่หมอลำเคยทำการรักษาจนหายป่วยแล้ว) หมอลำจะทำพิธีเพื่อเชื้อเชิญให้ครูบาอาจารย์เข้าสิงร่าง จากนั้นจะทำการ “ลำส่อง” เพื่อหาสาเหตุที่ทำให้อาการเจ็บป่วย เมื่อทราบสาเหตุแล้วจะทำการ “ลำปัว” เพื่อขอขมาโทษ แล้วเริ่มต้นการบวงสรวงรักษาด้วยการฟ้อนรำ โดยหมอลำจะทำการฟ้องก่อน ตามด้วยการฟ้อนตามของบริวาร ซึ่งผู้เข้าร่วมพิธีทั้งหมดรวมทั้งผู้ป่วยจะต้องเข้าร่วมด้วย หลังจากนั้นหากผู้ป่วยต้องการชมการฟ้อนรำค่อยทำการออกจากขบวนในภายหลัง เมื่อใกล้จบพิธีหมอลำจะทำการ “ลำส่ง” เป็นการให้สัญญาว่าจะทำทุกอย่างที่ผีต้องการ เมื่อทำการฟ้อนรำจนจบพิธี หมอลำจะให้ผู้ป่วยดื่มน้ำมนต์ สายสิญจน์ผูกแขน และนำเครื่องคายขึ้นไปตั้งบนหิ้งผีฟ้า แล้วมาร่วมกันรับประทานร่วมกัน และจบลงด้วยการทำพิธีสู่ขวัญปัดรังควาน เป็นอันเสร็จพิธี
เมื่อเสร็จสิ้นพิธีบวงสรวงผีฟ้าและหายป่วยดีแล้ว ผู้ป่วยก็จะถูกนับว่าเป็นหนึ่งในบริวารของผีฟ้า และมีหน้าที่ที่จะต้องมาเข้าร่วมพิธีกรรมในการรักษาผู้ป่วยคนอื่นหากไม่มีธุระที่สำคัญมากจริงๆ และจ้องเข้าร่วม “พิธีข่วงผีฟ้า” หรือพิธีไหว้ครูผีฟ้าที่จัดขึ้นในเดือน 3- 6 ที่บ้านหมอลำผีฟ้า เป็นประจำทุกปี โดยบริวารทุกคนจะต้องรำดอกไม้สีขาวมาร้อยเป็นพวงมาลัยเข้าร่วมพิธีพร้อมธูป เทียน แหวน ตุ้มหู และเครื่องประดับต่างๆเพื่อไหว้ครู พร้อมกับการร่วมฟ้อนรำที่จัดขึ้นเป็นพิเศษด้วยความสนุกสนานด้วยกัน
ผีแถน กับวัฒนธรรมและกิจกรรมร่วมกันของชาวอีสาน
ภาพจาก : susankramer.org
ชาวอีสานเชื่อว่าการฟ้อนรำ... เป็นการช่วยเพิ่มพลังจิตให้กับผู้ป่วยเพื่อนำไปใช้ช่วยต่อสู้กับอาการเจ็บป่วยของตัวเอง นอกจากนี้ยังช่วยให้ผู้ป่วยเกิดความรู้สึกผ่อนคลาย ลดความเครียด ทำให้จิตใจมีความปลอดโปร่งมากขึ้นทำให้เกิดการรักษาตัวเองด้วยความคิดเชิงบวกนั่นเอง จะเห็นได้ว่าการบวงสรวงผีแถน ผีฟ้า นั้นไม่ใช่เพียงแค่เรื่องความงมงาย แต่ยังเป็นส่วนหนึ่งในวัฒนธรรมประเพณี ที่ช่วยสร้างความร่วมมือกันให้กับสังคมชาวอีสานมาอย่างยาวนานตราบจนถึงปัจจุบัน...
